Anadolu'nun, doğu ve batı (Yunan-Roma) medeniyetleri arasında bir köprü vazifesi görmesi bu bölgede, Anadolu Medeniyetleri denilen muazzam bir medeniyetin doğmasına neden olmuştur. Tarih boyunca Kayseri, bu medeniyetlerin bir bölümünün gözüktüğü ve Kızılırmak Havzası ile Tuzgölü arasında kalan Kapadokya'nın, önemli bir yerleşim yeri olma özelliğini korumuş ve bu bölgede bulunan yüzlerce 'Höyük' ve 'Tümülüs'ler, 'Anadolu Medeniyetleri'nin önemli bulgularını, günümüze kadar taşımıştır.

        Hititlerden Osmanlılara kadar bu bölgede yerleşen bütün kavimler, kısa bir zaman içerisinde mutlaka bir siyasi birlik kurmuş ve bir güç olarak, tarih sahnesine çıkmıştır.

     Kayseri çevresinde bilinen en eski yerleşim yeri, günümüzdeki şehre yaklaşık 20 kilometre mesafede bulunan 'Kültepe Höyüğü'dür. Bu höyükte bulunan Kaniş, o günkü Kayseri'nin başşehri olup M.Ö. 2800 senesinden Helenistik Devirlere kadar önemini korumuştur.

        Kaniş'in önemini kaybetmesi üzerine o dönemlerin kutsal dağı olan Argaios'un (Erciyes) kuzey eteğinde bulunan Mazaka'nın ön plana çıktığını ve şehrin merkezi olduğunu görmekteyiz. İsminin nereden geldiği tartışılan ve M.Ö. XII-IX. yüzyıllar arasında iskan görmeye başladığı tahmin edilen Mazaka, bir süre sonra Tabal Devleti'nin başşehri olmuştur. Bu devletin yıkılması üzerine Frigler'in eline geçmiş ve daha sonra da Kimmerler'in sınırları içerisinde kalmıştır. (M.Ö. 676)

    Kimmerler, Asur ve Lidyalılar tarafından Anadolu'dan atılınca (M.Ö. 650) Mazaka, Asur egemenliğine girmiş ve daha sonra Lidya ve Med'ler arasında sınır olmuştur. Persler'in, Lidayalılar'ı yenmesi üzerine bütün Anadolu gibi Mazaka da bu devletin hakimiyetine girmiştir. Pers hakimiyeti ile birlikte İran'dan bu bölgeye çok insan gelmiş, kendi ülkelerine benzettikleri bu bölgelerde, "Ateşgede Kültürü"nü yerleştirmiş ve bu "Kültür" yüzyıllarca bu bölgede egemen olmuştur. Hatta bağımsız Kapadokya Kralları bile bu "kültün'"yani "dini çerçevenin" dışına çıkamamıştır.

      Kapadokya krallarından IV. Ariarathes Eusebias, babası III. Ariarathes tarafından kurulan "Ariarathia" şehrinde bir müddet kalmış ve sonra sarayını Mazaka'ya taşımıştır. Bunun oğlu V. Ariarathes ise babasının adına izafeten şehre, "Eusebia" adını vermiştir. (M.Ö. 163-130)

        Mazaka'nın yanında yeni bir Helen şehri olarak doğan Eusebia, Kapadokya Kralı Archelaos (M.Ö. 36, M.S. 17) zamanında Roma İmparatoru "Caisar Avgustus" adına izafeten "Kaisaria" adı verilmiştir. M.Ö. 12-8 tarihlerinde basılan bütün sikkelerde (paralarda) Kaisaria ismine rastlamaktayız.

Roma Kolonial Dönemi

        Kapadokya'yı, M.S. 17 tarihinden itibaren Roma İmparatorluğu'nun bir şehri olarak tarih sahnesinde görmekteyiz. Kaisaria, "Konion" denilen bir eyalet meclisi ve bir vali tarafından yönetilmekteydi.

        İmparator III. Gordianus zamanında şehir surları yaptırılmış, (M.S. 238-244) surlara rağmen İmparator Valerian zamanında Kaisaria Pers Kralı "Şapor" tarafından işgal edilmiştir. Bu sırada şehrin nüfusunun 400 bin civarında olduğu tarihi kaynaklarca belirtilmektedir.

        İmparator Julianus Apostota'nın altı yıl sürgün kaldığı Kaisaria, bu dönem "Hristiyanlık Kültü"nün, neşet ettiği önemli bir merkez konumundadır. Nitekim, Büyük Busilius, Aziz Gregorius, Nuziandoslu Gregorius ve Nysalı Gregorius burada yetişen Hıristiyan din büyükleridir.

Türk Hakimiyetine Girmesi

      Doğu tarihçilerine göre; Orta Anadolu'ya yayılmaya başlayan Türkler Afşin Bey komutasında, 1067 tarihinde Kayseri'yi fethettiler. 1071 Malazgirt Savaşı ile bütün gücü kırılan Bizans bu bölgeyi koruyamaz hale geldi ve çekilmeye başladı. Bu çekilmeyi takiben de Anadolu'ya büyük bir Türk göçü gelmeye başladı. 1085'lerden itibaren Kayseri tamamen Türk hakimiyetine girdi.

Danişmendliler Dönemi

       Alpaslan'ın oğlu Melikşah'ın yeğeni Danişmendli Melik Ahmet (Taylu) Kızılırmak ve Yeşilırmak bölgelerinde "Danişmendli Beyliği"ni kurdu, Süleyman Şaha'a tabi oldu. Danişmendliler döneminde bu bölgelerin Türkleştirilmesi için çok önemli adımlar atıldı. Anadolu bir Türk Yurdu haline geldi.

        Ebul Gazi Hasan Bey'i (Turasan) Orta Anadolu'ya vali tayin eden Danişmendoğlu Sabartia, Kayseri ve Pontus'ta hüküm sürüyordu. Kayseri'nin ilk valisi olan Hasan Bey, vazifeye başladığı 1082 tarihinden itibaren ölünceye kadar valilik yapmış ve bir çok fetihte bulunmuştur.

        Danişmend Ahmet Gazi'den sonra Emir Melik Gazi (Pazarören/Pınarbaşı'nda türbesi ve mumyası var) saltanata geçti. Daha sonra Kayseri'yi bir çok eserle imar eden ve Ulu Cami'yi yaptıran Emir Mehmet ve Zünnun bu bölgeyi idare ettiler.